14 March 2012

Kapres sira hamriik iha ne'ebe kona ba asuntu importante balun?

Iha semana kotuk, La’o Hamutuk distribui Kestionariu ba Kandidatu Presidente Repúblika hotu. La’o Hamutuk husu sira nia hanoin konaba asuntu importante no estratéjiku balun ba futuru Timor Leste nian. Mesmu kandidatu sira seidauk resposta ba ami nia kestionariu, maibe sira koalia asuntu balun durante periodu Kampania nia.

Ami iha planu atu públika resposta husi Kapres hotu ba votante sira molok elisaun, maibe ami la hetan resposta husi kandidatu ida entre kandidatu hirak ne’e, no ami hein katak kestionariu ida ne'e sei bele ajuda iha segunda ronde ba elisaun Presidente no elisaun Parlamentár.

Iha semana kotuk, La’o Hamutuk fo briefing ba jornalista sira no sira seluk hodi fahe informasaun kona ba tópiku sira iha kraik. Bele download briefing ne’e iha Inglesh.
  1. Parlamentu Nasional foin lalais aprova Rejime Espesial ba Definisaun Bens Imoveis (direitu asesu ba rai), maibe lei ne’e la respeita direita povu ki’ik no kiak nian atu asesu ba rai. Oinsa ita boot nia hanoin atu protege povu sira ne’e nia direitu?
  2. Hafoin tama tinan 2011 Governu halo eviksaun ba ema bara-barak. Saida mak ita bot hanoin Estadu presiza halo antes halo eviksaun? Saida mak ita boot bele halo atu garantia katak povu vulneravel bele moris diak bainhira prosesu desenvolvimentu obriga sira atu muda? Tuir ita boot nia hanoin katak valor naun ekonomia (espiritual, kultural, ambiental) nia valor importante hanesan ho valor ekonomia?
  3. Ema barak iha Timor Leste susar atu sustenta sira nia moris. Oinsa Prezidente RDTL bele hamenus kiak iha Timor-Leste?
  4. Ohin loron, Timor Leste depende ba importasaun.  Oinsa ita boot nia hanoin Timor-Leste bele  aumenta produsaun lokal atu hamenus dependensia ba importasaun?
  5. Timor Leste ninia povu maioria 80% moris nudar agrikultor. Oinsa ita boot nia politika atu bele haforsa ekonomia agrikultura?
  6. Autor Krime Kontra Umanidade durante okupasaun Indonesia moris livre ho impunidade. Oinsa ita boot nia hanoin kona ba asuntu ida ne’e?  
  7. Oinsa Timor-Leste bele hetan balansu diplomasia ho Indonesia ho obrigasaun legal atu atinje akuntabilidade ba krime 1975-1999? Saida mak Prezidente nia responsabilidade ba lia los, justisa no akuntabilidade? Oinsa ita boot sei uza poder atu fo perdaun?
  8. Estadu Timor Leste seidauk asina no ratifika Konvensaun Internasionál Ema Lakon (International Convention for the Protection of All Persons from Enforced Disappearance). Ita boot hanoin Timor-Leste tenki tama iha Konvensaun ida ne’e?
  9. Relatóriu Chega, KPP-Ham Indonesia, Komisaun Peritus ONU nian hateten ona katak ONU tenki kria Tribunál Internasionál atu julga krime pasadu se mekanismu iha Timor Leste no Indonesia labele atinje. Oinsa ita boot bele avansa implementasaun rekomendasaun sira ne’e? 
  10. Bayu Undan no Kitan sei maran iha tinan 12 oin mai. Oinsa Timor-Leste bele hasai husi dependensia ba petroleu?
  11. Durante ne’e Governu gasta hela de’it osan hosi Fundu Petroleu liu Rendimentu Sustentavel Estimadu tinan-tinan. Saida mak ita boot nia hanoin kona ba ida ne’e?
  12. Iha debate maka’as kona ba dezenvolvimentu kampu gas Greater Sunrise. Saida mak ita boot nia hanoin kona ba lori kadoras husi Sunrise ba Kosta Sul? No oinsa ita boot bele ajuda atu rezolve fronteira maritima ho Australia no Indonesia?
  13. Timor-Leste fo prioridade ba industria petroleu iha Kosta Sul duke investe iha agrikultura, industria ki’ik no seitor seluk ne’ebe sustentavel. Ita boot hanoin katak ida ne’e di’ak ba Timor-Leste iha futuru?
  14. Timor-Leste investe oituan deit ba iha edukasaun no saude kompara ho nasaun sira seluk. Ita boot hanoin Timor-Leste tenki fo prioridade liu ba rekursu humanu?
  15. Timor Leste iha ona planu atu deve osan husi Kreditor Internasional balun. Saida mak ita boot hanoin kona ba asuntu ne’e?
Timor-oan hotu merese resposta husi ulun boot sira kona-ba pregunta sira ne'e. Ita boot mos?

No comments:

Post a Comment